İşletme Mühendisliği, çok disiplinli ve aynı zamanda disiplinlerarası bir programdır.
Yani, hem temel mühendislik bilgilerini içeren, hem de üretim yönetimi, organizasyon, insan kaynakları, ekonomi, finans, pazarlama, hukuk gibi işletmecilik konularında yetkinleşmeyi sağlayan bir program sunar. Tüm bunların yanında ve ötesinde, yoğun bir istatistik/sayısal yöntemler, veri analitiği bileşenine sahiptir. Günümüzün her mühendis ve işletme profesyonelinde olması gereken bilişim teknolojisinin temel bilgilerini de aktarır.
İşletme Mühendisi, aynı zamanda bir sistem mühendisidir.
Yani, birçok farklı bileşenden oluşan organizasyonel ve operasyonel sistemlerin bir arada, kar ve fayda sağlamakla ilişkili örgütsel hedeflere yönelik tasarımını yapan, sistem geliştirme bilgisine sahip, bütünleştirici bir uzmanlıktır. Bileşenlerden kastımız burada, teknoloji, insan, sermaye, bilgi, paydaşlar ve yöntemlerdir. Mühendislik alanları, bu bileşenlerden, teknolojinin çeşitli türlerini organizasyonlar ve toplumların kullanımı için geliştirir ve işletirler. Önemli olan, hangi teknolojinin hangi amaç için, en optimum/en iyilenmiş şekilde, insan kaynağı ile uyumlu bir organizasyonel sistemde, hangi finansman ile, sürdürülebilir, doğa ve insana uygun, sorumlu şekilde kullanılacağıdır. İşte işletme mühendisliği bu büyük soruya cevap arayan bir alandır.
Bunu yapmak için, bütünsel bir tasarım anlayışı gerekir. Bu nedenle programımızda, ürün, sistem, üretim sistemi ve tesisi, girişim tasarımı ile ilgili yoğun ve çok özgün bir eğitim verilir.
Yani, her yöneticinin sahip olması gereken işletmecilik bilgisini kullanırken, mühendislik bakış açısı ile çok boyutlu tasarım yapma konusunda yetkin bir mühendistir işletme mühendisi.
İşletme Mühendisliği, Sorumlu Mühendislik ve sürdürülebilir sistemler geliştirme konusunda duyarlı ve yetkin bir meslek alanıdır.
Birleşmiş Milletlerin Sürdürülebilir Gelişme Hedefleri, bugün teknoloji geliştirici ve uyarlayıcıların, mühendislerin, işletmelerin sorumlu ve sürdürülebilir ürün, sistem, tesis ve hizmetler sunmasını gerektirmektedir.
Bunlar çağımızda tüm mühendislerde gerekli, olmazsa olmaz özelliklerdir.
Bu niteliklere yönelik içerikler ve ilkeler, İTÜ İşletme Mühendisliği programına, 43 yıl önce daha kuruluş aşamasında dahil edilmiş, onlarca yıldır kökleşmiş, yapısallaşmıştır. Yani sosyal mühendislik işletme mühendisliğinin “misyonunda ve doğasında” vardır. Öğretim üyesi kadrosunda, çevre, toplumsal eşitlik, gelir dağılımı, istihdam, sosyal girişim ve inovasyon gibi BM SDG hedeflerine yönelik uzmanlıkları ve ülke genelinde öncül çalışmaları bulunan akademisyenleri barındıran bölümümüz, iyi, bilgili, yetkin mühendisler yetiştirmek kadar, “sosyal, sorumlu, değişim öncüsü” mezunlar vermektedir.
Programımızda öğrenci ve mezunlarımızın iklim krizi ve toplumsal küresel krizlerin belirleyici olduğu bugünümüzde, sürdürülebilirlik, sosyal sorumluluk, farklılık yönetimi, kapsayıcılık kavramlarının üst düzeyde bilincinde uzmanlar olmaları beklenmekte ve her anlamda desteklenmektedir.
Girişimcilik, yenilikçilik/inovatiflik, sorun çözücü yaratıcılık çağdaş işletme mühendisi bireylerin temel özellikleridir
Girişimcilik artık teknolojiden ayrı tutulamayan bir kavramdır. Teknolojiyi en uygun ihtiyaç için kullanan firmalar başarılı olmaktadır. Bu nedenle, icadı olan, yeni teknoloji geliştiren girişimlerin, bu ürün ve hizmetlerini, başarılı girişim hikayelerine dönüştürmeleri için pazarı/müşteri ihtiyacını anlamaları gerekiyor. Ayrıca finansal yönetim, yatırımcı ve paydaş yönetimi girişimler için çok önemlidir.
Programımızda, öğrencilerimize girişimcilik ve yenilikçilik bilgisini, niyetini ve cesaretini verecek bir ders programı ve proje çerçevesi bulunmaktadır. Öğrencilerimiz, girişimciliğe sözde bir cesaretlendirme yerine, bu konularda kritik önemdeki bilgi ve bilinç edinerek, gerekli yetkinlikleri sağlayarak mezun olurlar. Cesaretin yanında bu yetkinlikler önemlidir. İTÜ’nün girişimcilik ve yenilikçilik ekosisteminde öğretim üyeleri ve elemanlarımız kritik roller üstlenmiştir ve üstlenmeye de devam etmektedir. Bu ekosistemi kaldıraç olarak kullanarak, öğrencilerimiz girişimcilik ve yenilikçilik konusunda güçlenmektedir.
İşletme Mühendisliği, misyonu ve doğası gereği, çok yönlü ve boyutlu bilgi ve uzmanlıkları barındıran, çağımızın ihtiyacı olan çok disiplinli olma niteliği taşıyan özgün bir meslek olarak değerini artırmaktadır.
Özel konuda uzmanlaşma her çağda gereklidir. Yani makine mühendisinin tasarladığı bir makinanın tüm teknik ve sistemlerine hakim olması gerekir, ya da bir finans uzmanının piyasalara, finansal analizlere, yatırım ortamı ve yatırımcıları çok iyi anlaması ve yönlendirebilmesi gerekir.
Fakat artık, büyük küresel sorunların sürekli hale geldiği günümüzde, ekonomik ve toplumsal sorunlara çözüm üretmek için, birçok konuda bilgi sahibi olunması çok büyük önem taşımaktadır. Yani özel uzmanlık ve genel uzmanlık bir arada olmak zorundadır artık. İşte bu birleşim için, farklı bakış açılarını birleştirebilen uzmanlıklara giderek daha çok ihtiyaç duyulmaktadır.
Örneğin, büyük verinin, yapay zekanın hayatımıza hızla yön verdiği günümüzde çok ihtiyaç bulunan ve popüler olan veri analitiği konusunda, işletme mühendisinin yeri nedir diye soralım. Bu sistemleri işleten donanımları, elektronik, kontrol, otomasyon, bilgisayar mühendisliği alanlar sunmaktadır. Yazılımları yine bilgisayar mühendisleri, yazılım mühendisleri, program geliştiriciler, hatta matematik ve fizik alanlarından modelleri uyarlayan uzmanlar geliştirebilmektedir. Ayrıca, istatistik, sayısal yöntemler ve matematik uzmanları bu sistemlerdeki modellemeleri gerçekleştirebilir. Ancak bunları, gerçek hayat problemlerine uyarlamak ve yarar sağlayacak şekilde kullanmak için işletme mühendisliği ve endüstri mühendisliği formasyonuna ihtiyaç duyulur.
Fakat büyük veri ve yapay zekayı, bir finansman problemine, ya da Pazar/müşteri analizine, bir işletme stratejisine yönelik kullanmak gerektiğinde, bu uzmanlıkları yanında işletme mühendisliği bilgisinin devreye girmesi gerekir. Bu nedenle öğrenci ve mezunlarımız, hem işletme mühendisliği temel konuları, hem de istatiksel analiz, veri analizi, veri madenciliği, makine öğrenmesi gibi konuları nasıl bir arada kullanacaklarına dair bir anlayışa sahip olmak durumundalar.
Ya da veri analitiğini üretim hattı problemi için kullanmak istediğimizde, tüm bu yukarıdaki uzmanlıkların yanında, makine mühendisliği, endüstri mühendisliği veya işletme mühendisliği bilgisi de gerekir. Üretim hattının ihtiyaçlarını bilmediğimizde, pazarı ve müşteriyi anlamadığımızda, ürünü ve hizmeti tasarlayamadığımızda, veri hammadde, analiz yöntemleri ise çok gelişkin olsa da kullanımını bilmediğimiz bir makine gibidir.
Artık her alanda teknolojik, ekonomik ve toplumsal sorunları çözerek gelişme sağlamak için projelere ihtiyaç var. İşletme mühendisi, proje yönetimi bilir, iyi bir proje ekibi üyesi, zamanla da yöneticisi olabilir. Bunu yapabilmesi için, her dönüştürücü, teknoloji kullanan, sorun çözen bu projelerdeki farklı birçok konuda bilgi ve fikir sahibi olması gerekir. Bu nedenle, işletme mühendisliği bu farklı konularda yoğunlaşır.
İşletme Mühendisliği çok yönlü, takım halinde, iletişim içinde ve yenilikçi çalışmaları seven bireyler için, çok uygun bir alandır.
İşletme mühendisliği, çağımızın acil ihtiyacı olan çok yönlü bireyler için iyi bir meslek seçeneği olarak dikkat çekmektedir. Teknolojiye meraklı, sorun çözmeye istekli, sayısal yöntemlerle ilgili, işletme ve örgütlerin yapı ve işleyişlerini anlama ve geliştirmeye eğilimli, toplumsal sorunlara duyarlı adaylar için uygun ve fırsat sunucu bir alan olduğunun altını çizmek isteriz.
İşletme Mühendisliğine talebi artan alanlar:
Yeni ürün, hizmet ve sistem geliştirme
Artık ürün geliştirme sadece mühendislerin ve pazarlamacıların işi değil. Yeni ürün ve hizmetlerden beklenti artıyor. En iyi en yeni teknolojiyi kullanmak yetmiyor. Kullanıcı deneyimini anlamak, pazarı müşteriyi anlamak çok önemli. Bu anlayışla, ürünü/teknolojiyi birleştirmek için çoklu uzmanlık ve bakış açısına ihtiyaç var. Bu ürünü üretirken yer alan tedarikçiler, ortaklar ve değer zinciri yönetimi, en az ürün ve ihtiyaç kadar önemli. Harika bir ürünün geç teslimi, hatalı teslimi yada sürekli aynı kalitede üretilememesi halinde ticari ve sosyal başarı mümkün değil. Bu nedenle, inovasyon ekonomisinde, yeni ürünleri müşteri kullanıcı ihtiyaçlarıyla eşleştiren, bir yandan da işletmeler arasındaki tedarik, değer ve işbirliği sistemlerini en verimli hale getirmek üzere sistemler geliştirebilen işletme mühendisleri giderek daha çok talep ediliyor.
Bilişim teknolojisi ve sistemleri
Yazılımlar hayatımızda artık en önemli tutuyor. Yazılımlar sorun çözücü, kolaylaştırıcı, hızlandırıcı sistemlerdir. Artık başarılı yazılım üretmek ve sunmak, sadece modelleme ve programlama bilgisi ile mümkün olamıyor. Kullanıcıyı iyi anlamak gerekiyor. Yazılımın kullanıldığı süreci iyi anlamak, analiz etmek, yazılımı o sürece, sisteme, şirkete, bireye, sektöre uygun üretmek gerekiyor. Burada, tüm bu insan, finansman, altyapı, organizasyon bilgisine sahip proje ekipleri gerekiyor. Bu nedenle, dünya çapında önemli yer tutan kurumsal yazılım firmaları SAP gibi, ürünlerinin kurumlara uyarlanması için işletme mühendislerine ilgi gösteriyor. Daha da ötesinde, bu yazılım sistemlerinin geliştirilmesine yönelik müşteri kullanıcı istek ve ihtiyaçlarının anlaşılıp, yazılımların geliştirilmesine yönelik kullanılmasında da işletme mühendisi uzmanlar büyük rol oynuyor. Türkiye’den son dönemde ortaya çıkan, yazılım teknolojisi sektörel kullanımı başarı hikayetlerinde işletme mühendislerinin ismi daha çok duyulur oluyor.
Girişimcilik ve yenilikçilik sistem ve ekosistemleri
İşletme mühendisleri, girişimlere yatırım alma, finansal yani parasal kaynakları yönetme, ekip kurma, strateji geliştirme, iş planı yapma, özgün değeri acıkama, paydaş ortak yönetme gibi konularda girişimlerde kritik rol oynadıklarını görüyoruz. Daha da ötesinde başarılı teknolojik girişimciler olduklarını görüyoruz. Teknoloji geliştirici mühendisler ile bu ihtiyaçları biraraya getiren, yatırımcı çeken, iş dünyasını anlayan ve girişimi doğru ve yerinde konumlandıran, iyi proje yöneten mezunlarımız girişmcilik yolunda ilerlemeye, veya çalıştıkları startupları uzun soluklu kılmaya devam ediyorlar.
Mali yönetim Finans ve yatırım, bankacılık
Mali işler, Finansman ve yatırım konularında da işletme mühendisleri yoğun olarak çalışıyor. Çünkü, artık tüm piyasa ve enstrümanlar, küresel kırılımlar, değişiklikler ve krizlerin var olduğu bir ortamda yönetilmek durumunda. Finans teknik ve yöntemlerini bilmenin yanında sektörleri, pazarları, işletmeleri tüm yönüyle anlamak gerekiyor. Bu çoklu bakış açısına sahip işletme mühendisleri, işletmelerde ve tüm kamu ve sivil organizasyonlarda, kritik mali ve finansal roller oynuyor, çünkü işletmenin stratejisini, ürünlerini hizmetlerin, süreçlerini de anlayarak, üst düzey yönetici perspektifinden finans yönetimini ve mali yönetimi yönlendirebiliyor. (Recep Özkale, Burak Boyacıoğlu ve diğ.)
Çok uluslu firmalar
Dediğimiz gibi artık, büyük küresel sorunların sürekli hale geldiği günümüzde, ekonomik ve toplumsal sorunlara çözüm üretmek için, birçok konuda bilgi sahibi olunması çok büyük önem taşımaktadır. Yani özel uzmanlık ve genel uzmanlık bir arada olmak zorundadır artık. İşte bu birleşim için, farklı bakış açılarını birleştirebilen uzmanlıklara giderek daha çok ihtiyaç duyuluyor. Çok uluslu firmalar, özellikle bu nitelikte çalışanlar arıyorlar.
Ayrıca kurum içi girişimciliğe, sosyal sorumluluğa, pozitif iletişime değer veriyorlar.
Bu anlamda, işletme mühendislerine ilgileri artıyor. Derslerimize konuk olarak gelip, son sınıf öğrencilerimizle tanışmak istiyorlar. Binlerce kişi arasından bu şirketlere yönetici adayı olarak giren birçok mezunumuz var. Kısa sürede, işletme mühendisliği formasyonlarının avantajlarını da kullanarak üst pozisyonlara geçebiliyorlar.
Büyük veri, Veri analitiği, Veri bilimi
Ülkemizin en iyi bazı istatistik ve sayısal yöntem akademisyenlerini içermiş kadrosuyla yıllardır sayısal yöntemler konusunda üst düzey eğitim veren bölümümüz mezunlarının bu konudaki yetkinlikleri ve başarıları da dikkat çekiyor. Veri analitiği ve veri biliminde uzmanlaşmak için, programlamanın yanısıra, öncelikle iyi bir istatistik ve veri analizi altyapısı gerektiriyor. Özellikle makine öğrenmesi gibi konulara ilgisi olanlar için açılan ders ve projelerle bu konuları öğrencilerimiz pekiştirebiliyor.
Dünyanın en büyük danışmanlık firmalarında veri bilimcisi olarak çalışan mezunlarımız var. Yurtdışında, ileri teknoloji firmalarında veri bilimcisi mezunlarımız var. İşletme mühendisliği eğitimlerinin üstüne yaptıkları master ve profesyonel eğitimlerle uzman ve başarılı veri bilimcisi pozisyonlarında yer alan mezunlarımız artıyor.
Çünkü bu mezunlarımız sadece veri biliminin yöntem ve tekniklerini değil, bu analizlerin kullanılacağı alanları, süreçleri ve sistemleri de iyi analiz edebiliyorlar.
Yönetim ve Teknoloji Danışmanlığı
Yönetim danışmanlığı öncelikle yönetsel yetkinlikler, yönetim bilgisi gerektiriyor. Startejik yönetim, Pazar analizi, istatistiksel analiz, maliyet analizi, fizibilite konularında yetkinleşmiş mezunlarımız, bir çok küresel danışmanlık firmasında üst pozisyonlara tırmanabiliyor.
Hem müşteri kurumları, sektörlerini, hatta teknik süreçlerini anlayabilen, yorumlayabilen, analiz edebilen mezunlarımız, yönetsel sorunların çözümünde uyguladıkları yöntemlerle başarıya ulaşıyorlar. Ayrıca çok kültürlü ortamlara adapte olabiliyor, iletişim yetkinliklerini bu yönde kullanabiliyorlar.
Dünyanın en büyük danışmanlık firmalarında danışman ve yönetici olarak çalışan mezunlarımız giderek artıyor.
Pazarlama dijital pazarlama
Pazarlama, en güçlü olduğumuz alanlardan biri. Çok uluslu ve küresel firmalarda, pazarlama iletişim direktörlüğünde bulunan bir çok mezunumuz var. Bunlar hem üretim sistemlerini hem de pazarı iyi anlayabilen ve şirketlerinin stratejilerine bu şekilde çok boyutlu katkı sağlayabilen profiller sunuyorlar.
Ancak artık dijital araçlardan ayrı düşünülemiyor. Dijital pazarlamada ve danışmanlıkta Türkiye’deki ilk girişimlerin bir kısmı işletme mühendislerinden çıktı. Çünkü dijitalin hangi süreçte, hangi kanalda en etkin kullanılabileceğini anlamak önem taşıdı. Aksi halde dijital ürünler hedefine ulaşamıyor,, satış ve etki yaratamayıp kör yatırımlar olarak kalabiliyorlar,
Bu nedenle işletme mühendislerinin şu an hem ilgi gösterdiği hem de arandığı bir alan da dijital pazarlama.
Doç. Dr. Nihan Yıldırım – Y. İşletme Mühendisi
İTÜ İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Öğretim Üyesi
